Τα δάπεδα, αν και χαρακτηρίζονται από την τελική τους επίστρωση, αποτελούνται από επάλληλες στρώσεις που συνθέτουν μια πλήρη κατασκευή. Το υπόστρωμα ενός δαπέδου εφαρμόζεται επάνω σε φέρουσα κατασκευή, η οποία συνήθως είναι πλάκα οπλισμένου σκυροδέματος. Τα πλωτά δάπεδα αποτελούνται από στρώσεις απομονωμένες από τη φέρουσα κατασκευή και από τα κατακόρυφα στοιχεία που εδράζονται σ’ αυτή με την παρεμβολή κάποιας μονωτικής στρώσης ή στρώσης ολίσθησης. Στο παρόν άρθρο ως υπόβαθρο νοείται η βάση στήριξης του δαπέδου (συνήθως φέρουσα πλάκα οπλισμένου σκυροδέματος), ενώ ως υπόστρωμα οι στρώσεις που παρεμβάλλονται μεταξύ του υπόβαθρου και της τελικής επίστρωσης και αποσκοπούν στην απόδοση ή ενίσχυση των διαφόρων ιδιοτήτων (π.χ. φράγμα υδρατμών, ηχομονωτική στρώση κ.ά.). Ανάλογα με τις ιδιαίτερες απαιτήσεις και με τη φύση και την κατάσταση του υπόβαθρου μπορεί να παρεμβληθούν κατάλληλα υποστρώματα. Τα ίδια υποστρώματα βρίσκουν εφαρμογές σε ποικιλία δαπέδων, ενώ πολλά υλικά επίστρωσης φέρουν ενσωματωμένα υποστρώματα, που καλύπτουν τις συνήθεις απαιτήσεις. Στα κριτήρια επιλογής ενός υποστρώματος περιλαμβάνονται:
• Η χρήση του χώρου εφαρμογής.
• Το υλικό επίστρωσης, προκειμένου να ικανοποιηθούν οι εξής συνθήκες:
– Το υπόστρωμα να μην είναι ασθενέστερο από την επίστρωση,
– η επιφάνειά του να είναι συμβατή με τα υλικά εφαρμογής της επίστρωσης (κόλλες, κονιάματα, υποστρώματα πλωτών δαπέδων κτλ.)
• Οι απαιτήσεις λειτουργίας (θερμομόνωση, μείωση αερόφερτων και κτυπογενών ήχων, στεγανοποίηση).
• Λοιποί παράγοντες, όπως βάρος, κόστος, ευκολία εφαρμογής και αντικατάστασης κτλ. Η επιφάνεια σκυροδέματος μπορεί να δεχθεί σχεδόν κάθε είδους επίστρωση. Η προετοιμασία της επιφάνειας ποικίλλει σε συνδυασμό με το υλικό επίστρωσης. Συμπαγή υλικά, όπως κεραμικά πλακίδια, πέτρα ή τούβλο, καθώς και συνθετικό ξύλο επάλληλων στρώσεων (λαμινέιτ) ή ελαστικά υλικά, όπως μοκέτα, βινύλιο κ.ά., μπορούν να εφαρμοστούν απευθείας στο σκυρόδεμα. Η τοποθέτηση στεγανοποιητικής στρώσης κρίνεται απαραίτητη σε δάπεδα που εδράζονται επί φυσικού εδάφους.
• σε δάπεδα που βρίσκονται επάνω από υγρούς χώρους (π.χ. μπάνιο),
• σε δάπεδα με ενδοδαπέδια θέρμανση,
• σε δάπεδα ελαφροσκυροδέματος
Εξισωτική στρώση
Σε εσωτερικούς χώρους, ως ενδιάμεση εξισωτική στρώση για την εξασφάλιση σταθερής, επίπεδης, λείας και ομαλής επιφάνειας, επάνω στην οποία θα εφαρμοστεί η τελική επίστρωση, χρησιμοποιούνται κυρίως συμπαγή υποστρώματα άοπλων ή ελαφρώς οπλισμένων σκυροδεμάτων, καθώς και ελαφροδέματα. Κατά την κατασκευή του υποστρώματος πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στη διαμόρφωση αρμών όπου απαιτούνται, καθώς και στη συνέχιση των υφιστάμενων αρμών του υπόβαθρου.Τα υποστρώματα τσιμεντοκονιάματος με πάχος έως 3 cm περιλαμβάνουν ειδικά χημικά πρόσμεικτα. Τα πλωτά υποστρώματα έχουν πάχος τουλάχιστον 4 cm, περιέχουν μεγαλύτερη κοκκομετρική ποικιλία αδρανών και κατασκευάζονται οπλισμένα με δομικό πλέγμα. Για εφαρμογές επί συμπαγών υποστρωμάτων επιλέγονται ελαφροδέματα, τα οποία:
• δεν επιβαρύνουν την κατασκευή με υψηλά νεκρά φορτία,
• ενισχύουν τη θερμομόνωση και την ηχομόνωση.
Το απαιτούμενο πάχος στρώσης καθορίζει τον αριθμό των επάλληλων στρώσεων που εφαρμόζονται. Η αύξηση της πυκνότητας των ελαφροδεμάτων συνεπάγεται αύξηση της ηχομείωσης και της θερμικής αγωγιμότητας.
Ηχομόνωση υπόβαθρου
Η απομόνωση των αερόφερτων και κτυπογενών ήχων επιτυγχάνεται με την ενσωμάτωση κατάλληλης ηχομονωτικής στρώσης στο υπόβαθρο. Στο εμπόριο διατίθεται μεγάλη ποικιλία υλικών, όπως φύλλα από φελλό, καουτσούκ, βινύλιο, πολυαιθυλένιο, ίνες πολυεστέρα κ.ά. Επίσης, διατίθενται φύλλα που συνδυάζουν υλικά και μπορούν παράλληλα να χρησιμοποιηθούν ως θερμομονωτικά, στεγανοποιητικά ή φράγματα υδρατμών. Η επιλογή του υλικού οφείλει να γίνεται βάσει:
• των ιδιαίτερων απαιτήσεων ενός έργου,
• του δείκτη απόδοσής του ΔLNW, ο οποίος συνιστάται να είναι μεταξύ 27 – 29 dB,
• του βαθμού ερπυσμού του (δείκτης μόνιμης παραμόρφωσης), ο οποίος πρέπει να είναι χαμηλός. Κατά την κατασκευή ενός πλωτού δαπέδου, για την αποφυγή σχηματισμού ηχογεφυρών, πρέπει να εξασφαλίζεται η μόνωση των σωληνώσεων, καθώς και η απομόνωση του υπόβαθρου από τα κατακόρυφα δομικά στοιχεία. Οι σωληνώσεις μπορούν περιμετρικά να προστατευθούν με ινώδες θερμομονωτικό υλικό ή να καλυφθούν με ισχνό τσιμεντοκονίαμα οριακά και να ακολουθήσει η διάστρωση των ηχομονωτικών φύλλων, τα οποία θα υπερκαλύπτονται μεταξύ τους στη διεύθυνση του μήκους τους κατά 10 cm. Πριν από την εφαρμογή του μείγματος που θα αποτελέσει το υπόβαθρο, οι αρμοί μεταξύ των φύλλων σφραγίζονται με αυτοκόλλητες ταινίες. Εναλλακτικά, επί της ηχομονωτικής στρώσης μπορεί να τοποθετηθεί ένα φύλλο πολυαιθυλενίου. Επίσης, περιμετρικά του δαπέδου και σε κατάλληλο ύψος τοποθετείται ελαστική στρώση του ίδιου ή άλλου υλικού με αυτό της ηχομόνωσης. Εφόσον χρησιμοποιείται ελαφροσκυρόδεμα, το πάχος του υπόβαθρου πρέπει να είναι τουλάχιστον 5 cm.
Ξύλινα δάπεδα
Ανεξάρτητα από τον τύπο του ξύλινου δαπέδου (καρφωτό, κολλητό ή πλωτό), στην κατασκευή του μπορεί να συμπεριληφθούν λεπτές στρώσεις από: • εύκαμπτα αφρώδη συνθετικά υλικά, υαλοβάμβακα, συνθετικές ίνες ανοικτής δομής, φελλό κ.ά., με σκοπό την απόσβεση των κτυπογενών θορύβων
• ελαστικά φύλλα, με σκοπό την αύξηση της ελαστικότητας και τη διευκόλυνση του βαδίσματος
• πολυαιθυλένιο ή ασφαλτόπανο ως στεγανοποιητική στρώση κατά της ανόδου της υγρασίας που προέρχεται από τη βάση.
Στο εμπόριο διατίθενται και σύνθετα υλικά από ξύλο και φελλό με αυξημένη ελαστικότητα και μονωτικές ιδιότητες, τα οποία τοποθετούνται πλωτά ή κολλητά. Επίσης τα δάπεδα από μπαμπού έχουν ανάλογες εφαρμογές με τα ξύλινα, αλλά δεν είναι συμβατά με συστήματα ενδοδαπέδιας θέρμανσης. Σε κάθε περίπτωση, πριν από την κατασκευή του ξύλινου δαπέδου η βάση πρέπει να είναι στεγνή, η σχετική υγρασία του χώρου να είναι μεταξύ 30% – 60% και η θερμοκρασία τουλάχιστον 18°C. Προκειμένου, ιδιαίτερα, για πλάκα νέου σκυροδέματος, πρέπει να υπολογίζονται δύο εβδομάδες ως χρόνος ξήρανσης για κάθε εκατοστό του πάχους της.
Πλωτά ξύλινα δάπεδα
Η πλωτή τοποθέτηση δεν συνιστάται για συνε-χείς επιφάνειες μεγαλύτερες των 50 m2 . Εκτός από σκυρόδεμα, το υπόβαθρο μπορεί να αποτελείται από πλάκες μοριοσανίδων. Τα πλωτά δάπεδα δεν εφαρμόζονται με επικόλληση στο υπόβαθρο, αλλά με την παρεμβολή λεπτού φύλλου από ελαστικό φορέα πάχους 2-6 mm σύμφωνα με τις υποδείξεις του προμηθευτή Η σύνδεση των φύλλων μεταξύ τους γίνεται με αυτοκόλλητη ταινία και χωρίς αρμούς. Η ανεξαρτητοποίηση των πλωτών δαπέδων από τη βάση είναι ευνοϊκή από πλευράς ηχομόνωσης.
Κολλητά ξύλινα δάπεδα
Τα κολλητά δάπεδα εφαρμόζονται με απευθείας κόλληση των σανίδων επάνω στο υπόστρωμα, το οποίο μπορεί να αποτελείται από τσιμεντοκονίαμα, γαρμπιλομωσαϊκό, μοριοσανίδα κ.ά. και η υγρασία του πρέπει να είναι μικρότερη από 10%. Οι κόλλες που χρησιμοποιούνται μπορεί να είναι βινυλικές, ακρυλικές, πολυουρεθάνης και εποξεικές, ανάλογα με το είδος της επίστρωσης και σύμφωνα με τις υποδείξεις του προμηθευτή. Για καλύτερη πρόσφυση της κόλλας και βάσει της απορροφητικότητας του υποστρώματος, πριν από την εφαρμογή της μπορεί να χρειαστεί προεπάλειψη της επιφάνειας του υποστρώματος με ειδικό αστάρι.
Καρφωτά ξύλινα δάπεδα
Το υπόστρωμα κατασκευάζεται είτε από ξύλινα καδρόνια, τα οποία είναι από έλατο ή πεύκο και οι διαστάσεις τους ποικίλλουν σε συνάρτηση με τα χαρακτηριστικά του εκάστοτε δαπέδου, είτε ως ψευτοδάπεδο από σανίδες, πλάκες ή φύλλα προϊόντων ξύλου (μοριοσανίδες, ινοσανίδες κτλ.). Σε περίπτωση κατασκευής εξωτερικών ξύλινων δαπέδων, ως υπόβαθρο κατασκευάζεται ένα τελάρο το οποίο αποτελείται είτε από ξύλινες δοκούς, ίδιας ποιότητας ξυλείας με της επίστρωσης είτε από μεταλλικές δοκούς γαλβανισμένου χάλυβα. Η ενίσχυση της θερμομόνωσης μπορεί να επιτευχθεί με τη διάστρωση κατάλληλων υλικών, όπως περλίτη, πολυστερίνης ή υαλοβάμβακα κατάλληλης μορφής και πάχους, μεταξύ της πλάκας και της επίστρωσης και σε ύψος που να είναι κατά τουλάχιστον 15 mm χαμηλότερο από την άνω επιφάνεια των καδρονιών, ώστε να εξασφαλίζεται ο αερισμός της ξυλείας. Επιπλέον, η ηχομόνωση ενισχύεται με την τοποθέτηση ελαστικών παρεμβυσμάτων μεταξύ των καδρονιών και της πλάκας.
Δάπεδα συνθετικού ξύλου (λαμινέιτ)
Πρόκειται για σύνθετα δάπεδα με ενσωματωμένες στρώσεις, οι οποίες εξασφαλίζουν σταθερότητα και περιορισμό των έντονων συστολοδιαστολών. Μπορούν να εφαρμοστούν με επικόλληση, αλλά συνήθως επιλέγεται η πλωτή τοποθέτηση, η οποία περιλαμβάνει την παρεμβολή αφρώδους υποστρώματος μεταξύ του υπόβαθρου και της επίστρωσης. Τα υλικά που μπορεί να επιλεγούν ποικίλλουν ανάλογα με τις απαιτήσεις μόνωσης και στεγανοποίησης. Μπορούν να εφαρμοστούν σε ποικίλα υποστρώματα. Εφόσον το υπόβαθρο αποτελείται από σκυρόδεμα, κεραμικά πλακίδια ή συνθετικό υλικό, συνιστάται η παρεμβολή μεμβράνης πολυαιθυλενίου ως φράγματος υδρατμών.
Συνθετικά δάπεδα
Στα συνθετικά και τα ελαστικά δάπεδα, τα οποία διατίθενται σε μορφή φύλλων και πλακιδίων, περιλαμβάνονται δάπεδα από λινέλαιο, βινύλιο, φελλό, μοκέτα και ελαστικά. Είναι εξαιρετικά λεπτά, χαρακτηρίζονται από εύκολη τοποθέτηση και συντήρηση και προσφέρονται ιδιαίτερα για χρήση σε περιπτώσεις ανακαινίσεων. Το υπόβαθρο μπορεί να αποτελείται από οποιοδήποτε υλικό (σκυρόδεμα, ξύλο, κεραμικά πλακίδια, μοριοσανίδες κτλ.) με την απαραίτητη προϋπόθεση να παρουσιάζει σταθερή, επίπεδη, καθαρή και ξηρή επιφάνεια. Οι σύγχρονες συνθετικές επιστρώσεις είναι συνήθως εφοδιασμένες με ενσωματωμένο υπόστρωμα για την ενίσχυση της ελαστικότητας, της θερμομόνωσης και της απόσβεσης των κτυπογενών θορύβων. Εφόσον χρησιμοποιηθεί ανεξάρτητο υπόστρωμα, μπορούν να επιλεγούν ποικίλα υλικά, τα οποία μπορεί να έχουν κυψελωτή δομή ή να περιέχουν κόκκους ή ίνες μονωτικών υλικών.
Επιστρώσεις φελλού
Οι επιστρώσεις φελλού παρουσιάζουν:
• καλές θερμομονωτικές ιδιότητες
• σημαντική προστασία έναντι αερόφερτων και κτυπογενών θορύβων
• υψηλή αντίσταση στην τριβή.
Γεγονός που τα καθιστά κατάλληλα για εφαρμογές σε χώρους με αυξημένη κίνηση. Συνήθως φέρουν ενσωματωμένο υπόστρωμα του ίδιου υλικού σε συμπιεσμένη μορφή, το οποίο ενισχύει σημαντικά τις μονωτικές ιδιότητες του δαπέδου. Ως υπόβαθρο μπορεί να χρησιμοποιηθεί οποιοδήποτε υλικό εκτός από γυψοσανίδα. Για τοποθέτηση επί πλάκας σκυροδέματος, το υπόβαθρο πρέπει να ελέγχεται, ώστε να είναι στεγνό, με λιγότερο από 5% υγρασία. Για τοποθέτηση επί κεραμικών πλακιδίων συνιστάται η εφαρμογή τσιμεντοειδούς υλικού επίστρωσης για την επιπέδωση του υποστρώματος. Τα δάπεδα φελλού σε μορφή πλακιδίων εφαρμόζονται με επικόλληση, αφού έχει προηγηθεί η επικάλυψη της επιφάνειας εφαρμογής με κατάλληλο αστάρι σε λεπτή στρώση.
Δάπεδα βινυλίου & μοκέτες
Στα δάπεδα από βινύλιο δεν συνιστάται η χρήση πλακών προϊόντων ξύλου (μοριοσανίδες, ινοσανίδες κτλ.) ως υπόβαθρο. Επίσης η εφαρμογή επί υφιστάμενου δαπέδου από βινύλιο είναι δυνατή, εφόσον το υφιστάμενο δάπεδο δεν διαθέτει ενσωματωμένο υπόστρωμα. Και σ’ αυτή την περίπτωση το υπόβαθρο, είτε πρόκειται για πλάκα σκυροδέματος είτε για κεραμικά πλακίδια είτε για πέτρα ή μάρμαρο, πρέπει να ελέγχεται, ώστε να είναι στεγνό. Πριν από την επικόλληση της επίστρωσης συνιστάται η επικάλυψη της επιφάνειας εφαρμογής με ειδικό αστάρι. Σε μορφή πλακιδίων διατίθενται τεμάχια με αυτοκολλούμενες βάσεις. Οι μοκέτες με ενσωματωμένο υπόστρωμα, το οποίο μπορεί να αποτελείται από αφρό πολυουρεθάνης, καουτσούκ ή άλλο συνθετικό υλικό, παρουσιάζουν ευκολότερη εφαρμογή από τις απλές, η οποία περιλαμβάνει τη χρήση κατάλληλης κόλλας.
Δάπεδα από συμπαγή υλικά
Σε δάπεδα με επίστρωση πλακιδίων μαρμάρου ή πέτρας, τα οποία συνήθως είναι κολλητά και σπανιότερα πλωτά, ως υπόστρωμα χρησιμοποιείται κατά κανόνα τσιμεντοκονίαμα ή σκυρόδεμα, κατάλληλα προετοιμασμένο με ενδεχόμενη χρήση και πλαστικοποιητών. Για την επικόλληση των κεραμικών πλακιδίων χρησιμοποιείται ισχυρό τσιμεντοκονίαμα με αναλογία 3:1, με λεπτόκοκκα αδρανή και προσθήκη πλαστικοποιητή ή κατάλληλες κόλλες, οι οποίες ποικίλλουν σε είδη και πρέπει να επιλέγονται κατά περίπτωση και σύμφωνα με τις υποδείξεις του προμηθευτή. Όσον αφορά στην πλωτή τοποθέτηση μαρμάρου ή πέτρας, το τσιμεντοκονίαμα δεν πρέπει να περιλαμβάνει ασβέστη. Για την επικόλληση πλακιδίων και πέτρας σε υπόστρωμα από ξύλο ή μοριοσανίδα παρεμβάλλονται τσιμεντοσανίδες, σχεδιασμένες γι’ αυτό το σκοπό. Εφόσον πρόκειται για υγρό χώρο, κρίνεται απαραίτητη και η τοποθέτηση στεγανοποιητικής στρώσης σύμφωνα με τις υποδείξεις του προμηθευτή. Οι δερμάτινες επιστρώσεις αποτελούν μια σύγχρονη λύση, η οποία κερδίζει σταδιακά έδαφος στην παγκόσμια αγορά. Διατίθενται σε συμπαγή μορφή πλακιδίων ή σανίδων και παρουσιάζουν καλές ηχοπροστατευτικές ιδιότητες. Αν και χαρακτηρίζονται κατάλληλες για όλους τους χώρους, η εφαρμογή τους σε υγρούς χώρους, καθώς και επί υφιστάμενου δαπέδου, απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή. Ανάλογα με το υλικό, η τοποθέτησή τους γίνεται είτε με επικόλληση είτε πλωτή, κατ’ ανάλογο τρόπο με την τοποθέτηση των δαπέδων λαμινέιτ.
Χυτά δάπεδα
Τα χυτά δάπεδα διακρίνονται σε ορυκτά (κυρίως τσιμεντούχα) και σε ρητινικά (κυρίως εποξεικά και πολυουρεθανικά). Το είδος και η κατάσταση του υποστρώματος αποτελούν σημαντικό κριτήριο επιλογής για τα χυτά δάπεδα, προκειμένου η πρόσφυση να είναι ικα- νοποιητική. Η πλάκα σκυροδέματος πρέπει:
• να προστατεύεται από διείσδυση υγρασίας
• να έχει υγρασία μικρότερη του 3% – 5%
• να είναι καθαρή και υγιής
• να είναι επίπεδη
Η επιπεδότητα εξασφαλίζεται με την εφαρμογή κατάλληλων κονιαμάτων. Συχνά ως υπόβαθρο χρησιμοποιούνται προκατασκευασμένες πλάκες σκυροδέματος. Όσον αφορά στα ορυκτά δάπεδα, ως υπόστρωμα χρησιμοποιείται η υφιστάμενη πλάκα σκυροδέματος. Η κατασκευή του δαπέδου πραγματοποιείται είτε με πρόσφυση είτε πλωτά είτε επάνω σε μονωτική ή στεγανοποιητική στρώση. Τα ρητινικά δάπεδα μπορούν να εφαρμοσθούν σε ποικίλα υποστρώματα (σκυρόδεμα, τσιμεντοκονίαμα, μάρμαρο, άσφαλτο, μεταλλικές επιφάνειες, πλακίδια, ξύλο, παλαιό ρητινούχο δάπεδο). Το απλό σκυρόδεμα και τα τσιμεντοκονιάματα με τροποποιημένα πολυμερή θεωρούνται ιδανικά ως υπόστρωμα των ρητινικών δαπέδων. Εφόσον το υπόστρωμα είναι εμποτισμένο με λιπαρές ουσίες, επιβάλλεται ο καθαρισμός του με κατάλληλα χημικά. Ο μηχανικός καθαρισμός μιας παλαιάς, μη υγιούς επιφάνειας μπορεί να πραγματοποιηθεί με διάφορες μεθόδους, όπως είναι η χρήση σφαιριδοβολής, αμμοβολής ή υδροβολής Για την εφαρμογή των ρητινικών δαπέδων σε μεταλλικές επιφάνειες πραγματοποιείται επεξεργασία με αμμοβολή, σβουράκι ή συρματόβουρτσα, ώστε να εξασφαλιστεί η άρρηκτη πρόσφυση των στρώσεων που ακολουθούν. Επίσης σε ξύλινες επιφάνειες πρέπει να προηγηθεί η απομάκρυνση των υφιστάμενων επικαλύψεων όπως είναι το βερνίκι. Πριν από την εφαρμογή του χυτού δαπέδου εφαρμόζεται συνήθως μια στρώση προεργασίας (αστάρι). Ιδιαίτερα όσον αφορά στις ε- ποξεικές επιστρώσεις, σε δάπεδα σκυροδέματος που είναι υγρά ή νεαρής ηλικίας (μικρότερης των 28 ημερών), πρέπει να προηγηθεί κατάλληλη προετοιμασία του υποστρώματος με ειδικό εποξεικό αστάρι.
